1. Sự cần thiết ban hành Quy chế quản lý đề tài khoa học năm 2022 của Thanh tra Chính phủ

 

Thực hiện Quy chế quản lý đề tài khoa học của Thanh tra Chính phủ ban hành theo quyết định số 2315/QĐ-TTCP ngày 08 tháng 9 năm 2016 của Tổng Thanh tra Chính phủ (Quy chế năm 2016), từ năm 2016 đến nay, công tác quản lý đề tài khoa học của Thanh tra Chính phủ đã đi vào nề nếp; tạo điều kiện thuận lợi cho việc tổ chức hoạt động nghiên cứu và ứng dụng kết quả nghiên cứu vào các lĩnh vực công tác thanh tra. Kết quả nghiên cứu của nhiều đề tài khoa học đã có giá trị trong hoạch định chính sách, chiến lược, hoàn thiện thể chế về thanh tra, khiếu nại, tố cáo, tiếp công dân và phòng, chống tham nhũng; phục vụ thiết thực công tác quản lý nhà nước và chỉ đạo, điều hành của Thanh tra Chính phủ; là nguồn tư liệu quan trọng phục vụ hoạt động nghiệp vụ và đào tạo, bồi dưỡng cán bộ ngành Thanh tra.

 

Bên cạnh những kết quả đạt được, quá trình thực hiện Quy chế năm 2016 đã nảy sinh một số bất cập, vướng mắc do một số nội dung của Quy chế năm 2016 chưa phù hợp với thực tiễn hoạt động nghiên cứu và ứng dụng khoa học của ngành Thanh tra trong giai đoạn hiện nay, cụ thể là:

 

Thứ nhất, quy định về việc áp dụng duy nhất phương thức tuyển chọn cá nhân chủ trì đề tài chưa hoàn toàn phù hợp. Trên thực tế, một số đề tài có nội dung nghiên cứu đặc thù có thể xem xét giao trực tiếp cho cá nhân có năng lực, kinh nghiệm thực hiện, nhất là cán bộ, công chức trong ngành Thanh tra. Ví dụ, đề tài về công tác tiếp công dân có thể giao trực tiếp cho cán bộ, công chức của Ban Tiếp công dân chủ trì thực hiện; đề tài về hoạt động hợp tác quốc tế của Thanh tra Chính phủ có thể giao trực tiếp cho cán bộ, công chức của Vụ Hợp tác quốc tế chủ trì thực hiện… Trình tự, thủ tục giao trực tiếp cá nhân chủ trì thực hiện đề tài sẽ ngắn gọn, linh hoạt hơn so với hình thức tuyển chọn hiện nay, nhất là việc có thể xác định rõ ngay từ đầu mục tiêu đầu ra của đề tài là phục vụ trực tiếp cơ quan, đơn vị có nhu cầu. Do đó, việc bổ sung thêm phương thức giao trực tiếp đề tài bên cạnh phương thức tuyển chọn cá nhân thực hiện đề tài là cần thiết; đây cũng là quy định phổ biến trong công tác quản lý đề tài khoa học của các bộ, ngành, địa phương. Tuy nhiên, trong mọi trường hợp cụ thể, việc quyết định hình thức giao trực tiếp hay tuyển chọn cá nhân thực hiện đề tài đều do Tổng Thanh tra Chính phủ quyết định theo đề nghị của Hội đồng Khoa học Thanh tra Chính phủ và Viện Chiến lược và Khoa học thanh tra.

 

Thứ hai, chưa có quy định về các căn cứ đề xuất đề tài nghiên cứu hàng năm dẫn đến việc đề xuất nghiên cứu hàng năm của cơ quan, tổ chức cá nhân nói chung, của cá nhân, đơn vị thuộc Thanh tra Chính phủ nói riêng còn phân tán, nhiều đề xuất nghiên cứu thiếu tính ứng dụng và khả thi; không phù hợp với định hướng nghiên cứu hàng năm của Thanh tra Chính phủ.  

 

Thứ ba, chưa bảo đảm tính khách quan của các hội đồng tuyển chọn cá nhân chủ trì thực hiện đề tài, hội đồng nghiệm thu đề tài. Ví dụ như: cá nhân dự kiến là thành viên nghiên cứu chính của đề tài vẫn được tham gia hội đồng tuyển chọn, thành viên nghiên cứu chính của đề tài được tham gia hội đồng đánh giá, nghiệm thu đề tài… Ngoài ra, tiêu chí đánh giá, cho điểm của thành viên hội đồng chưa hoàn toàn phù hợp nên trong một số trường hợp hội đồng khó đạt được sự thống nhất về quan điểm và điểm số đánh giá. Cá biệt, có trường hợp thành viên hội đồng cho điểm quá chênh lệch so với điểm trung bình của các thành viên hội đồng còn lại. 

 

Thứ tư, chưa quy định trường hợp vì lý do khách quan hoặc chủ quan, chủ nhiệm đề tài không thể tiếp tục thực hiện đề tài làm cơ sở cho việc thay đổi chủ nhiệm đề tài, điều chỉnh thời gian thực hiện và ký lại hợp đồng nghiên cứu đề tài với chủ nhiệm mới của đề tài khi xảy ra tình huống này.

 

Thứ năm, các quy định về trách nhiệm ứng dụng kết quả nghiên cứu của Viện Chiến lược và Khoa học thanh tra và các cục, vụ, đơn vị của Thanh tra Chính phủ chưa rõ ràng, đầy đủ; chưa phát huy được trách nhiệm của các Ban chủ nhiệm đề tài và lãnh đạo các cục, vụ, đơn vị của Thanh tra Chính phủ trong việc ứng dụng các kết quả nghiên cứu vào hoạt động nghiệp vụ và các mặt công tác thanh tra.
Thứ sáu, các quy định mang tính kỹ thuật như quy định về mã số đề tài, hình thức sản phẩm đề tài, mẫu văn bản quản lý đề tài… chưa phù hợp với quy định mới của Bộ Khoa học và Công nghệ, gây vướng mắc cho công tác quản lý và đăng ký kết quả nghiên cứu đề tài khoa học.

 

Nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác quản lý đề tài khoa học của Thanh tra Chính phủ; căn cứ Luật Khoa học và Công nghệ năm 2013, Nghị định số 08/2014/NĐ-CP ngày 27 tháng 01 năm 2014 của Chính phủ quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Khoa học và Công nghệ; Nghị định số 11/2014/NĐ-CP ngày 27 tháng 01 năm 2014 của Chính phủ quy định về hoạt động thông tin khoa học công nghệ và Nghị định số 95/2014/NĐ-CP ngày 17 tháng 10 năm 2014 của Chính phủ quy định về đầu tư và cơ chế tài chính đối với hoạt động khoa học và công nghệ, Thanh tra Chính phủ ban hành Quy chế quản lý đề tài khoa học của Thanh tra Chính phủ kèm theo Quyết định số 69/QĐ-TTCP ngày 18 tháng 3 năm 2022 (Quy chế năm 2022) thay thế Quy chế quản lý đề tài khoa học năm 2016. 

 

II. Bố cục, nội dung và những điểm mới trong Quy chế quản lý đề tài khoa học của Thanh tra Chính phủ

 

1. Về bố cục, nội dung

 

Quy chế năm 2022 gồm 06 chương, 31 điều. Chương I quy định về các nội dung: phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng; giải thích từ ngữ; nguyên tắc quản lý đề tài; phân loại đề tài; thời gian thực hiện đề tài; tiêu chuẩn đối với chủ nhiệm đề tài; thay đổi chủ nhiệm đề tài, chấm dứt hợp đồng nghiên cứu. Trong điều khoản về giải thích từ ngữ, Quy chế năm 2022 quy định rõ 02 phương thức lựa chọn chủ nhiệm đề tài khác nhau. Thứ nhất, phương thức giao trực tiếp chủ nhiệm đề tài là việc chỉ định cá nhân có đủ năng lực, điều kiện chuyên môn phù hợp để thực hiện đề tài. Thứ hai, phương thức tuyển chọn chủ nhiệm đề tài là việc lựa chọn cá nhân có năng lực và điều kiện chuyên môn phù hợp nhất để thực hiện đề tài thông qua việc xem xét, đánh giá hồ sơ đăng ký tham gia tuyển chọn. 

 

Chương II quy định việc xác định đề tài, gồm các bước: đề xuất đề tài, tư vấn xác định danh mục đề tài và phê duyệt danh mục đề tài. Theo quy định, việc đề xuất đề tài được thực hiện vào tháng 01 hàng năm. Viện Chiến lược và Khoa học thanh tra gửi văn bản thông báo đến các cơ quan, tổ chức, đơn vị, cá nhân thuộc hệ thống cơ quan thanh tra nhà nước và cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan về việc đề xuất đề tài cho năm tiếp theo, đồng thời, đăng thông báo trên Cổng thông tin điện tử của Thanh tra Chính phủ và Trang tin điện tử của Viện Chiến lược và Khoa học thanh tra. Các căn cứ đề xuất đề tài bao gồm: Chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước liên quan đến các lĩnh vực quản lý nhà nước của Thanh tra Chính phủ; Chiến lược phát triển ngành Thanh tra và các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý của Thanh tra Chính phủ; Định hướng nghiên cứu khoa học của Thanh tra Chính phủ; Đề tài có tính cấp bách cần triển khai ngay trong năm. Hội đồng Khoa học Thanh tra Chính phủ có trách nhiệm tư vấn cho Tổng Thanh tra Chính phủ xác định danh mục đề tài, gồm: Tên đề tài, mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu; sản phẩm dự kiến đạt được; nội dung và địa chỉ ứng dụng kết quả nghiên cứu; phương thức tổ chức thực hiện (tuyển chọn hoặc giao trực tiếp) đối với từng đề tài.

 

Chương III quy định quy trình thực hiện phương thức giao trực tiếp chủ nhiệm đề tài và tuyển chọn cá nhân chủ nhiệm đề tài. Quy định về phương thức giao trực tiếp chủ nhiệm đề tài gồm các quy định cụ thể về thông báo về việc giao trực tiếp chủ nhiệm đề tài, hồ sơ đăng ký giao trực tiếp chủ nhiệm đề tài, hội đồng tư vấn giao trực tiếp chủ nhiệm đề tài. Quy định về phương thức tuyển chọn chủ nhiệm đề tài gồm các quy định cụ thể về: thông báo về việc tuyển chọn chủ nhiệm đề tài; hồ sơ đăng ký tuyển chọn chủ nhiệm đề tài; hội đồng tư vấn tuyển chọn chủ nhiệm đề tài; đánh giá hồ sơ đăng ký tuyển chọn chủ nhiệm đề tài.  Chương này cũng quy định cụ thể về về thẩm định nội dung, tài chính của đề tài, phê duyệt thuyết minh đề tài và ký hợp đồng nghiên cứu.

 

Chương IV quy định về việc nghiệm thu và quản lý sản phẩm đề tài. Việc nghiệm thu đề tài khoa học được thực hiện theo hai bước gồm tự đánh giá kết quả đề tài (đánh giá cấp cơ sở) và đánh giá nghiệm thu chính thức (thông qua Hội đồng tư vấn đánh giá nghiệm thu). Đề tài khoa học cấp cơ sở chỉ thực hiện bước đánh giá nghiệm thu chính thức. Chương IV cũng quy định những tiêu chí cụ thể và thang điểm đánh giá nghiệm thu đề tài, cách tính điểm và xếp loại đề tài; việc hoàn thiện, chuyển giao sản phẩm đề tài;  việc quản lý sản phẩm đề tài và ứng dụng kết quả nghiên cứu.

 

Chương V quy định về kinh phí thực hiện đề tài, việc lập dự toán, tạm ứng và quyết toán kinh phí đề tài và kinh phí quản lý đề tài khoa học của Thanh tra Chính phủ. Chương VI quy định về hiệu lực thi hành và trách nhiệm thi hành Quy chế.

 

2. Những điểm mới trong Quy chế

 

Quy chế năm 2022 kế thừa nội dung của Quy chế năm 2016 về các nội dung như: Phạm vi điều chỉnh và đối tượng áp dụng; Nguyên tắc quản lý đề tài; trình tự, thủ tục tuyển chọn cá nhân chủ trì thực hiện đề tài; Thẩm định nội dung, tài chính của đề tài; Phê duyệt thuyết minh và ký hợp đồng thực hiện đề tài; Trình tự, thủ tục đánh giá nghiệm thu và quản lý sản phẩm đề tài; Kinh phí thực hiện và quản lý đề tài; Tổ chức thực hiện quy chế. Bên cạnh những nội dung này, Quy chế năm 2022 điều chỉnh, bổ sung một số nội dung quan trọng như sau:

 

Thứ nhất, Quy chế năm 2022 bổ sung phương thức giao trực tiếp chủ nhiệm đề tài là cá nhân có đủ năng lực và điều kiện chuyên môn phù hợp để thực hiện đề tài. Trình tự, thủ tục thực hiện phương thức giao trực tiếp chủ nhiệm đề tài ngắn gọn hơn so với trình tự, thủ tục thực hiện phương thức tuyển chủ nhiệm đề tài. Theo đó, khi một đề tài được Hội đồng Khoa học Thanh tra Chính phủ xác định sẽ thực hiện theo phương thức giao trực tiếp, trong thời hạn 15 ngày làm việc kể từ ngày có quyết định phê duyệt danh mục đề tài, Viện Chiến lược và Khoa học thanh tra có trách nhiệm gửi văn bản đến cá nhân được giao trực tiếp làm chủ nhiệm đề tài để chuẩn bị hồ sơ đăng ký. Hồ sơ đăng ký giao trực tiếp chủ nhiệm đề tài gồm: Thuyết minh đề tài; Lý lịch khoa học của cá nhân đăng ký làm chủ nhiệm, thư ký khoa học (chỉ áp dụng đối với đề tài cấp bộ), thành viên nghiên cứu chính của đề tài. Hội đồng tư vấn giao trực tiếp chủ nhiệm đề tài (do Tổng Thanh tra Chính phủ hoặc Viện trưởng Viện Chiến lược và Khoa học thanh tra thành lập) tiến hành họp, thảo luận, thống nhất kiến nghị những nội dung cần bổ sung, sửa đổi để hoàn thiện thuyết minh đề tài và thông qua biên bản làm việc. 

 

Thứ hai, Quy chế năm 2022 bổ sung quy định về thay đổi chủ nhiệm đề tài, chấm dứt thực hiện hợp đồng nghiên cứu. Trường hợp vì lý do khách quan, chủ nhiệm đề tài không thể tiếp tục thực hiện đề tài nhưng Viện trưởng Viện Chiến lược và Khoa học thanh tra nhận thấy việc thực hiện đề tài vẫn cần thiết và khả thi, Viện trưởng Viện Chiến lược và Khoa học thanh tra ra quyết định thay đổi chủ nhiệm đề tài và thời gian thực hiện đề tài cấp cơ sở; đề xuất Tổng Thanh tra Chính phủ ra quyết định thay đổi chủ nhiệm đề tài và thời gian thực hiện đề tài cấp bộ; ký lại hợp đồng nghiên cứu đề tài với chủ nhiệm đề tài được thay đổi.

 

Trường hợp quá thời hạn thực hiện đề tài theo hợp đồng nghiên cứu hoặc xét thấy chủ nhiệm đề tài không thể tiếp tục thực hiện đề tài, Viện trưởng Viện Chiến lược và Khoa học thanh tra ra quyết định chấm dứt việc thực hiện hợp đồng nghiên cứu và báo cáo Tổng Thanh tra Chính phủ.

 

Thứ ba, Quy chế bổ sung quy định về căn cứ xây dựng đề xuất đề tài, gồm 04 căn cứ: (i) Chủ trương của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước liên quan đến các lĩnh vực quản lý nhà nước của Thanh tra Chính phủ; (ii) Chiến lược phát triển ngành Thanh tra và các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển các lĩnh vực thuộc phạm vi quản lý của Thanh tra Chính phủ; (iii) Định hướng nghiên cứu khoa học  của Thanh tra Chính phủ; (i) Nội dung đề xuất có tính cấp bách cần triển khai ngay trong năm.

 

Thứ tư, Quy chế bổ sung quy định nhằm tăng cường tính khách quan của các hội đồng tư vấn xét duyệt cá nhân chủ trì thực hiện đề tài, hội đồng tư vấn tuyển chọn cá nhân chủ trì thực hiện đề tài, hội đồng đánh giá nghiệm thu kết quả nghiên cứu của đề tài, cụ thể như sau: 

 

(i) Người dự kiến là thành viên chính tham gia thực hiện đề tài không được tham gia hội đồng tư vấn xét chọn/tuyển chọn; người là thành viên chính tham gia thực hiện đề tài không được tham gia hội đồng đánh giá nghiệm thu;

 

(ii) Thành viên hội đồng tư vấn tuyển chọn cá nhân chủ trì thực hiện đề tài có tổng số điểm đánh giá chênh lệch từ 25% trở lên so với điểm đánh giá trung bình của các thành viên hội đồng còn lại thì điểm đánh giá của thành viên này không được chấp nhận. Kết quả đánh giá hồ sơ chỉ dựa trên kết quả cho điểm của các thành viên còn lại của hội đồng.

 

(ii) Thành viên hội đồng đánh giá nghiệm thu kết quả nghiên cứu đề tài có tổng số điểm đánh giá chênh lệch từ 25% trở lên so với điểm đánh giá trung bình của các thành viên hội đồng còn lại thì điểm đánh giá của thành viên này không được chấp nhận. Kết quả đánh giá nghiệm thu chỉ dựa trên kết quả cho điểm của các thành viên còn lại của hội đồng.

 

Thứ năm, Quy chế bổ sung quy định nhằm tăng cường tính ứng dụng của đề tài: 

 

(i) Điều chỉnh quy định về cách tính điểm giá trị ứng dụng của kết quả nghiên cứu. Điểm giá trị ứng dụng tối đa là 25 điểm trong đó:

 

- Giá trị ứng dụng trong hoàn thiện thể chế, chính sách; hoạt động nghiệp vụ thanh tra; công tác lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành; công tác xây dựng ngành thanh tra; trong các lĩnh vực khác: tối đa 15 điểm

 

- Bài báo khoa học đăng trên tạp chí chuyên ngành:

 

 + Bài báo thuộc danh mục tạp chí do Hội đồng giáo sư ngành Luật học công bố chấm điểm theo quyết định của Hội đồng giáo sư nhà nước: tối đa 10 điểm.

 

+ Bài báo đăng trên Tạp chí Thanh tra: tối đa 05 điểm đối với đề tài cấp bộ, tối đa 10 điểm đối với đề tài cấp cơ sở.

 

(ii) Bổ sung Báo cáo đề xuất ứng dụng kết quả nghiên cứu trong danh mục sản phẩm nghiên cứu đề tài.

 

(iii) Quy định trách nhiệm của Viện Chiến lược và Khoa học thanh tra trong việc gửi Báo cáo đề xuất ứng dụng kết quả nghiên cứu của đề tài tới các địa chỉ ứng dụng theo đề xuất của Ban chủ nhiệm đề tài, Kết luận của Hội đồng tư vấn đánh giá nghiệm thu đề tài và theo quyết định của Viện trưởng Viện Chiến lược và Khoa học thanh tra .

 

Thủ trưởng các cục, vụ, đơn vị thuộc Thanh tra Chính phủ, các cơ quan thanh tra nhà nước, cơ quan được giao chức năng thanh tra chuyên ngành có trách nhiệm tiếp nhận, nghiên cứu, khai thác Báo cáo đề xuất ứng dụng kết quả nghiên cứu của đề tài do Viện Chiến lược và Khoa học thanh tra gửi đến.

 

Thủ trưởng các cục, vụ, đơn vị thuộc Thanh tra Chính phủ định kỳ hàng năm có báo cáo Tổng Thanh tra về tình hình, kết quả khai thác, ứng dụng các sản phẩm nghiên cứu khoa học của Thanh tra Chính phủ qua Viện Chiến lược và Khoa học thanh tra .

 

Thứ sáu, Quy chế bổ sung, sửa đổi một số nội dung khác như: Quy định về việc ghi mã số của đề tài; bổ sung, sửa đổi một số mẫu văn bản quản lý khoa học; sửa đổi quy định về hoàn thiện, chuyển giao sản phẩm đề tài đã được nghiệm thu, đánh giá.

ThS. Lê Thị Thúy
Trưởng phòng QLKH&TTTV
Viện Chiến lược và Khoa học thanh tra